دنیای دیجیتال امروز در رقابت دائمی برای جلب توجه و پراکندگی ذهن ماست. ما نیز خود گاه دچار پراکندگی فکر میشویم و ذهنمان زنجیروار از موضوعی به سمت موضوع دیگر كشیده میشود. اما توجه و تمرکز یک مهارت قابل فراگیری است.
نقش سیستم تمرکز و توجه ذهن ما این است که با برجستهسازی یکی از عناصر دنیای خارج به طور موقت (برای مثال خطوطی که هم اکنون در حال خواندن آن هستید) یا دنیای درون (میلی که ناگهان بروز میکند) ما را در بهرهوری از منابع شناختیمان یاری کند. هر انحرافی در سیستم تمرکز ما نشاندهنده انتخاب ما و آن چیزی است که برای ما اهمیت دارد.
تمرکز به چه کاری میآید و چرا تسلط بر آن دشوار است؟
فعالیتی که در حال حاضر به آن مشغول هستید نقطه خوبی برای پرداختن به این مطلب است. وقتی متنی را با توجه میخوانید، اطلاعات بصری از طریق چشم به مغز و سپس به مناطقی در مغز که مسئول درک و حفظ مطلب هستند انتقال مییابد. این امر باعث میشود مطلبی را که در حال خواندن آن هستید درک کنید. در این وضعیت ذهن کاملا توسط متن اشغال شده است. هنگامی که ذهن دچار پرتی حواس میشود و به پیرامون خود توجه دارد، چشم متن را میبیند ولی درکی از آن ندارد. بیتوجهی فرد را نابینا نمیکند اما انتقال و درکی صورت نمیگیرد.
همین امر در مورد شنوایی هم صادق است. شخصی به شما حرفی زده است، اما تنها انعکاسی مبهم از صدایش به گوش رسیده است. به اصطلاح مطلب او از یک گوش وارد شده و از گوشی دیگر خارج شده است. اصوات فقط با نواحی حسی مغز برخورد کردهاند، بدون آن که در آن نفوذ کنند.
عواملی که در پراکندگی ذهن و توجه ما نقش دارند از این قرارند:
عوامل بیرونی: برای مثال آژیر خطر آتشنشانی، کت زرد شبنمای یک موتورسوار یا صدای به هم خوردن در.
شبکههای عصبی ناقل این محرکها فورا حضور این عوامل را به مغز مخابره میکنند. رسانهها و آژانسهای تبلیغاتی نیز با دستکاری ذهن، کنترل توجه ما را در اختیار دارند. یک آگهی تبلیغاتی میتواند شما را از خواندن این مطلب باز داشته و به تماشای تصاویری که روی صفحه نمایش کامپیوتر یا تلفن همراه ظاهر شده مشغول کند.
عوامل هیجانی: برای مثال فکری که ذهن ما را آزار میدهد، زیرا با رویدادهای عاطفی و هیجانی ما در ارتباط است. در این وضعیت مغز شروع به پخش صحنههای آشنا در ذهن ما میکند. موتور اصلی این انحراف فکر را باید در بخشی از مغز جستجو کرد که مسئول حفظ خاطرات است و به محضی که موقعیت پیش بیاید به محفوظات رجوع میکند.
طبق پژوهشی که شرکت مایکروسافت انجام داده است بیشترین میانگین کشش زمانی توجه در دنیای امروز ۸ ثانیه است. این بدان معناست که میزان تمرکز انسان از ماهی قرمز کمتر است. به عبارت دیگر ما در زمان حال زندگی نمیکنیم و این زنگ خطری برای تندرستی است.
وقت آن است که با عواملی که تمرکز ما را مختل میکنند برخوردی جدی داشته باشیم و خودرا برای نبردی مقاومتی آماده کنیم.
تمرکز چگونه به ما کمک میکند؟
از همین امروز میتوانیم رفتارهای خود را تغییر دهیم. ما نه میتوانیم اثرات اشتباهی را که هفته پیش مرتکب شدهایم خنثی کنیم و نه قادریم با فشار یک دکمه به آینده برویم تا پیامدهای رفتارهای هفتههای بعد را تغییر دهیم.
تنها کاری که از دستمان برمیآید این است که رفتار همین لحظه خود را متحول کنیم. اما تغییر عملکرد بدون حضور کامل در "اینجا و اکنون" امکانپذیر نیست. وقتی با کاری که در همین لحظه در حال انجام آن هستیم به طور کامل درگیر باشیم از تمام امکانات بالقوه ذهن و مغز خود استفاده میکنیم و همین امر عملکردمان را بهبود میبخشد.
هر فردی از مدیر عامل گرفته تا ورزشکار حرفهای، از مهار نیروی تمرکز برای بهبود عملکرد خود بهره میبرد و پژوهشهای جدید هر روز بیش از پیش بر نیروی زندگی در لحظه حال تاکید میکنند.
پنج فایدهای که تمرین تمرکز به دنبال دارد:
۱- تطبیق با محیط تمرکز حواس علاوه بر بهبود عملکردهایمان انعطافپذیری شناختی ما را نیز افزایش میدهد. این بدین معناست که قادر خواهیم بود در مورد مسائل به گونهای متفاوت فکر کنیم که همین امر کلید دستیابی به مهارت بهروز کردن نظام باورهای ما است. وقتی با موردی مواجه میشویم که باورهای پیشین ما را رد میکند، سریعتر میتوانیم طرز فکرمان را با وضعیت جدید تطابق دهیم.
۲- روابط بهتر پژوهشگران دریافتهاند که تمرکز رمز رضایتمندی در روابط انسانی است. زوجهایی که تمرین تمرکز میکنند کمشکش کمتری با هم دارند، بهتر با هم ارتباط برقرار میکنند و به طور کل روابط سالمتری دارند.
۳- بهبود سلامت جسمانی پژوهشها نشان دادهاند که حتی برنامههای تمرکز کوتاه مدت میتواند تاثیر مثبتی روی مغز و عملکرد سیستم ایمنی بدن داشته باشد. تمرکز تاثیر مستقیمی بر سلامتی دارد، از جمله میتوان به نقش آن در تعادل فشار خون و کاهش درد اشاره کرد. تمرکز حتی میتواند ایمنی بدن را در مقابل بیماریها را بالا ببرد.
۴- افزایش قدرت ذهنی تمرکز قدرت ذهنی را بالا میبرد و موجب سلامت روانی میشود. تمرین تمرکز باعث کاهش میزان استرس و کاهش خطر بروز مشکلات روحی- روانی میشود.
۵- کاهش واکنشهای هیجانی پژوهشها نشان دادهاند که تمرکز شدت احساسات ناخوشایند را کاهش میدهد. حتی در دوران سخت زندگی میتوان با تمرکز در "اینجا و اکنون" از بروز هیجانات منفی جلوگیری کرد. همچنین تمرکز میتواند حس خودانتقادگری را کاهش دهد و ما را در بهبود گفتگوی درونی کمک کند.
تربیت ذهن و افزایش توجه برای کسب مهارت بیشتر
خبر خوب این است که تمرکز ذهنی مانند هر مهارت دیگری قابل یادگیری است. تمرکز میتواند به سادگی تمرکز و توجه به تنفس باشد. میتوانیم توجه خود را به طور کامل به دم و بازدم بدهیم و هنگامی که ذهن منحرف میشود- که اغلب این اتفاق میافتد- دوباره به دم و بازدم فکر کنیم.
منابع بسیاری برای بهبود مهارتهای تمرکز وجود دارند. اپلیکیشنهای کامپیوتری یا شرکت در دورههای درمانی کوتاه مدت به ما آموزش میدهند با حضور در زمان حال، زندگی خود را دگرگون کنیم.
خوشبختانه تمرکز این قابلیت را دارد که به میل فرد، تحت کنترل در بیاید و به سمتی هدایت شود که واقعا حائز اهمیت است. اما آیا در دنیای امروز که این چنین پویاست و اصل اول آن بیش فعالی و انجام چند کار به طور همزمان است، میتوان کنترل ذهن را به دست گرفت؟
پاسخ مثبت است. به شرط آن به درستی بدانیم چه میخواهیم انجام دهیم و از آن مهمتر این که در چه مواقعی کاری را برای انجام فعالیتی دیگر به حال تعلیق درآوریم.
این فن با نیروی پشتکار و مشاهده بردبارانه انحرافات تمرکزی در حین انجام کارهای روزانه قابل فراگیری است. ثبت دامنه
|